اندیشه سیاسی ثقه‌الاسلام درنهضت مشروطه

میرزاعلی ثقه‌الاسلام تبریزی از اندیشمندان و مبارزان مشروطه‌خواه مذهبی تبریزاست که در صف مجاهدان مشروطه قرار داشت و از مخالفان استبداد و استعمار محسوب می‌شد. درکشورهای اسلامی ازجمله ایران عصر قاجاریه استبداد را عامل عقب‌ماندگی دانسته واین که برقراری نظام مشروطه می‌تواند از آن جلوگیری کند. مشارالیه نقش قابل توجهي در شکل‌گیری مشروطيت تبريز بر عهده داشت و تلاش نمود تا بین علماء تبريز اتحاد برقرار و اختلافات را حل‌وفصل و با مشروطه هماهنگی کنند. یافته‌ها و نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که مشارالیه حفظ استقلال ایران و اسلام را از طریق مبارزه با استبداد و برقراری مشروطه میسر می داند. معتقداست حفظ استقلال ايران و نظام مشروطه، اتحاد اسلام استقلال مذهب و طريقه جعفري را برای کشوردراولویت می‌داند. مشارالیه یکی از نمایندگان مجاهدین و انجمن تبریز برای مذاکره با عین الدوله بود که در تامین بخشی از مایحتاج مردم تبریز در محاصره یازده‌ماهه این شهر نقش بسزایی ایفا و نامه‌های متعددی به محمدعلی شاه نوشته و پیامدهای منفی حضور روس ها رابیان می کند. قونسول روس استخلاص ثقه‌الاسلام را مشروط به امضای نوشته‌ای می‌کند که بر پایه آن آغازکننده جنگ رابه مجاهدان نسبت می داد اما با عدم قبول آن از سوی ثقه‌الاسلام در روز دهم محرم سال 1330 ق/1290 ش در میدان باغ شمال تبریز روس ها وی را به دار آویخته و به شهادت رساندند.

The Political Thought of Thaqa al-Islam in the Constitutional Movement

Jafar Saadati Razian

Masoume Qara Daghi

    Abstract

Mirza Ali Thagha-ul-Islam of Tabriz is one of the religious constitutionalist thinkers and fighters of Tabriz, who was in the ranks of the constitutional Mujahideen and was considered one of the opponents of tyranny and colonialism. In Islamic countries, including Iran, the Qajar era considered tyranny to be the cause of backwardness and the establishment of a constitutional system could prevent it. Misharaliyeh played an important role in the formation of constitutionalism in Tabriz and tried to establish unity among the scholars of Tabriz, resolve differences and coordinate with the constitution. The findings and results of this research show that Masharaliyeh believes it is possible to preserve the independence of Iran and Islam by fighting tyranny and establishing the constitution. He believes that the preservation of Iran's independence and constitutional system, the unity of Islam, the independence of religion and the Jafari method are priorities for the country. Masharalieh was one of the representatives of the Mujahideen and Tabriz Association who negotiated with Ain al-Dawlah, which played an important role in providing some of the needs of the people of Tabriz during the 11-month siege of that city, and wrote several letters to Mohammad Ali Shah explaining the negative consequences of the presence of the Russians. The Russian consul made Thaqa-ul-Islam's release conditional on his signing a document blaming the mujahideen for the war. They were hanged and martyred.

Keywords: political thought, Thaqah al-Islam, constitutionalism, tyranny, city of Tabriz

منابع

آجوداني، ماشاءالله (1383)، مشروطه ايراني، تهران، نشر اختران، چ دوم

تربيت، محمدعلي (1314)، دانشمندان آذربايجان، تهران، بی‌نا.

ثقه¬الاسلام، علی (1378)، نامه¬های تبریز از ثقه‌الاسلام به مستشارالدوله (در روزگار مشروطیت)، به کوشش ایرج افشار، تهران، فروزان.

 ثقه¬الاسلام، ميرزا محمد آقا (1340)، سوانح عمري يا آثار تاريخي، چاپخانه رضایی

حقدار، علی‌اصغر (1388)، رسائل سياسي، تهران، چشمه.

خسرو پناه، محمدحسین، ثقه‌الاسلام و تبريز عصر مشروطه، مجله جهان كتاب، ش 105.

خسروشاهی، سید هادی (1389)، نهضت آزادیستان و شهید شیخ محمد خیابانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی،

رفيعي، منصوره (1362)، انجمن (ارگان انجمن ايالتي آذربايجان)، تهران، نشر تاريخ ايران.

زرگری نژاد، غلامحسین (1390)، رسایل مشروطیت (مشروطه به روایت موافقان و مخالفان)، تهران، موسسه تحقیقات

صفائی، ابراهیم (1346)، رهبران مشروطه، دوره دوم، تهران، جاویدان، چ دوم.

فتحی، نصرت الله (1352)، زندگی نامه شهید نیکنام ثقة الاسلام تبریزی، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی

فتحی، نصرت الله (1355)، مجموعه آثار قلمی ثقة الاسلام تبریزی، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی.

كسروي، احمد (1340)، تاريخ مشروطه ايران، تهران، ج اول، اميركبير

مجتهدي، مهدي (1377)، رجال آذربايجان در عصر مشروطيت، تهران، انتشارات علمي وفرهنگی.

مجله یغما 1333(ثقه‌الاسلام تبریزی، سال هفتم، ش اول، فروردین، صص 225- 232.

مدرس تبریزی، محمدعلی (1355)، ریحانة الادب، بی جا، ج اول، شرکت سهامی طبع کتاب، چ دوم.

ميرزاصالح، غلامحسين (1372)، خاطرات و نامه هاي فتحعلي آقا تبريزي، تهران، طرح نو.

یعقوبی، عبدالرسول (1382)، مبانی اندیشه سیاسی اجتماعی ثقة الاسلام تبریزی در مکتوبات سیاسی با تأکید بر رساله لالان، آموزه (کتاب سوم)، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.