نویسندگان
چکیده
در دهه‌های اخیر، برخی کشورهای عربی تلاش کردند با رژیم صهیونیستی عادی‌سازی روابط انجام دهند، اما این روند همواره با شکاف جدی میان حاکمان و افکار عمومی عربی مواجه بوده است. حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تحت عنوان «طوفان الاقصی» این واقعیت را بار دیگر نمایان کرد و روند صلح‌سازی تحمیلی را دچار چالش جدی نمود. برخلاف ادعاهای رایج که ایران را تهدید مشترک اعراب و اسرائیل معرفی می‌کنند، تحولات اخیر نشان داد که مسئله فلسطین همچنان دغدغه اول جهان اسلام است و جبهه مقاومت، مورد حمایت بخش گسترده‌ای از مردم منطقه قرار دارد. جمهوری اسلامی ایران با حمایت از مقاومت و مخالفت با پروژه‌های صلح ناعادلانه، توانسته نقشی راهبردی و تأثیرگذار در تحولات منطقه ایفا کند. حمله حماس نه‌تنها روند عادی‌سازی را به تأخیر انداخت، بلکه زمینه‌ساز بازنگری در سیاست‌های برخی کشورها و تقویت جایگاه محور مقاومت در منطقه شد.
Analyzing the Future of Arab–Israeli Normalization After Hamas’s October 7 Attack: A Theoretical Perspective Based on the Balance of Threat
Zahra Ghasemi Kaldehi
Seyed Amir Niakouei
Abstract
Abstract The Middle East has remained a primary locus of tension and international conflict over the past century, particularly in the aftermath of World War II. The Arab–Israeli conflict—one of the central sources of regional instability—entered an intensified phase with the establishment of the State of Israel in 1948. Since the 1970s, several peace initiatives have been launched, most notably the Camp David Accords between Egypt and Israel. In recent decades, the normalization process gained momentum, culminating in the Abraham Accords (2020), through which the United Arab Emirates, Bahrain, Sudan, and Morocco formalized ties with Israel. Saudi Arabia also appeared poised to join this trajectory. However, the large-scale offensive launched by Hamas on October 7, 2023—referred to as the "Al-Aqsa Flood"—temporarily disrupted this trend of normalization. This study seeks to address the following research question: What impact has the October 7 Hamas attack had on the normalization of Arab–Israeli relations? Drawing on Stephen Walt’s theory of Balance of Threat, the paper argues that while the attack produced short-term psychological and diplomatic repercussions, the broader strategic trajectory of normalization is likely to persist. This continuity is largely underpinned by the convergence of security interests between Israel and various Arab states—particularly their shared perception of the Islamic Republic of Iran as a common threat. Arab governments remain inclined to pursue normalization in pursuit of domestic stability, the containment of regional threats, increased alignment with the United States, and the strategic balancing of Iran’s regional influence. At the same time, the United States—pursuing its long-term regional strategy—is committed to Israel’s integration into the Middle Eastern political and security architecture. Within this framework, Hamas’s attack may result in a tactical delay in normalization efforts, but it is unlikely to constitute a strategic reversal. This article employs a descriptive-analytical methodology, based on both library and digital sources, to demonstrate that a fundamental shift in Arab foreign policy behavior would require structural transformations—such as regime changes or a reorientation of U.S. foreign policy—rather than a single military operation or temporary crisis.
Keywords: Israel, Arab States, Normalization, Balance of Threat, October 7 Attack, Al-Aqsa Flood.
منابع و مآخذ
الف) منابع فارسی
افشاری، علی. (۱۴۰۳). «نظم جدید در خاورمیانه همراه با گسترش شعله‌های جنگ». دویچه‌وله فارسی. بازیابی‌شده در ۱۳ مهر ۱۴۰۳ از:
https://www.dw.com/fa-ir/a-70410245
اویغور، حقی. (۲۰۲۴). «به عقب راندن ایران و نظم نوین منطقه‌ای». آناتولی فارسی. بازیابی‌شده در ۱ دی ۱۴۰۲ از:
https://www.aa.com.tr/fa/3346262
بابایی، محمد؛ میریوسفی، میرعلی. (۱۴۰۱). «تأثیر پیمان صلح ابراهیم بر مجموعه امنیتی منطقه‌ای خاورمیانه». مطالعات فرهنگ دیپلماسی، سال اول، شماره ۱، بهار ۱۴۰۱، صص ۷۰–۹۲.
بهادرخانی، محمدرضا؛ دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. (۱۳۹۹). «تأثیر تروریسم بر تغییر الگوی روابط دشمنی در مجموعه امنیتی غرب آسیا». سیاست دفاعی، سال ۲۸، شماره ۱۱۱، صص ۹–۴۰.
پناه‌بر، احسان. (۱۴۰۳). «پروژه عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل به بن‌بست خورد؟». روزنامه جمهوری اسلامی، شماره ۵۸۱۹. بازیابی‌شده از:
http://www.magiran.com/article/4528204
ترابی، قاسم. (۱۳۹۱). «وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه؛ نتایج و پیامدها». فصلنامه مطالعات منطقه‌ای، سال سیزدهم، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۱ (پیاپی ۴۵)، صص ۲۹–۶۰.
حسنی، سید محمد. (۱۳۹۸). «از تجدیدنظرطلبی تا تنوع‌بخشی در سیاست خارجی عربستان (۲۰۱۰–۲۰۱۹)». سیاست جهانی، دوره هشتم، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۸ (پیاپی ۲۹)، صص ۵۵–۷۴.
دشتی، فرزانه و دیگران. (۱۴۰۲). «بررسی روند عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل (۲۰۱۱–۲۰۲۰)». مطالعات سیاسی بین‌النهرین، دوره دوم، شماره اول، صص ۷۹–۱۰۳.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. (۱۳۹۴). نظریه‌ها و فرا نظریه‌ها در روابط بین‌الملل. تهران: نشر مخاطب.
رام، فرنوش. (۱۳۹۶). «نیم قرن از جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل گذشت». رادیو فردا. بازیابی‌شده در ۲۱ خرداد ۱۳۹۶ از:
https://www.radiofarda.com/amp/f35-1967-arabs-israel-war/28540401
عصر ایران. (۱۴۰۳). «فارن‌افرز: احتمال شکل‌گیری ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران چقدر است؟». بازیابی‌شده از:
http://www.asriran.com/fa/news/961983
فرهمند، میترا. (۱۳۸۹). «انتشار اسناد جنگ یوم کیپور در اسرائیل و اشتباهات موشه دایان». رادیو فردا. بازیابی‌شده در ۱۵ مهر ۱۳۸۹ از:
https://www.radiofarda.com/amp/f2-Israel-Yom-Kippur-war-Dayan-Golda-Mayer-documents-declassified/2183570
کریمی، غلامرضا؛ آرایش، حسن؛ رحیمی عماد، سید رضا. (۱۳۹۱). «تقویت رابطه ایران و اسرائیل در پرتو نقش جمال عبدالناصر». دانش سیاسی و بین‌الملل، سال اول، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۱، صص ۸۹–۱۰۸.
مشیرزاده، حمیرا. (۱۳۸۴). تحول در نظریه‌های بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
ملکی، محمدرضا؛ محمدزاده ابراهیمی، فرزاد. (۱۳۹۹). «چشم‌انداز صلح خاورمیانه در سایه عادی‌سازی روابط اسرائیل و جهان عرب». مطالعات بین‌المللی، سال ۱۷، شماره ۳، زمستان ۱۳۹۹، صص ۴۵–۶۴.
نیاکویی، امیر؛ حاجی، ویدا. (۱۴۰۱). «واکاوی و آسیب‌شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال جنگ داخلی سوریه (۲۰۱۱–۲۰۲۱)». پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال دوازدهم، شماره سوم، پاییز ۱۴۰۱، صص ۱–۲۸.
یادلین، عاموس. (۱۳۹۹). «عادی‌سازی روابط اسرائیل با حوزه خلیج فارس» (ترجمه فارسی مقاله عبری). گفتمان راهبردی فلسطین، دوره دوم، شماره چهارم.
ب) منابع انگلیسی
Aljazeera. (2020, December 10). Israel, Morocco Agree to Normalise Relations in US-brokered Deal. Retrieved from:
https://www.aljazeera.com/news/2020/12/10/israel-morocco-agree-to-normalise-relations-in-us-brokered-deal
Benn, A. (2007, November 14). Annapolis Joint Declaration to Focus on Final Status Talks. Haaretz. Retrieved from:
http://www.haaretz.com/news/annapolis-joint-declaration-to-focus-on-goals-of-final-status-talks-1.233192
Federal Foreign Office. (2019, November 5). History of the Middle East Peace Process. Berlin: Auswärtiges Amt. Retrieved from:
https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/regionaleschwerpunkte/nahermittlererosten/01-konfliktnahost/-/228380
Heywood, A. (2002). Politics. New York: Palgrave Macmillan.
Magid, J., & Ahren, R. (2020, September 11). Bahrain to Establish Full Diplomatic Relations with Israel, Trump Announces. The Times of Israel. Retrieved from:
https://www.timesofisrael.com/bahrain-to-establish-full-diplomatic-relations-with-israel-trump-announces
Walt, S. M. (1985). Alliance Formation and the Balance of World Power. International Security, 9(4), 3–43.
https://doi.org/10.2307/2538540
Walt, S. M. (1997). The Origins of Alliances. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Waltz, K. N. (1979). Theory of International Politics. Reading, MA: Addison-Wesley.
Mearsheimer, J. J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics. New York: W.W. Norton & Company.
Gause III, F. G. (2009). The International Relations of the Persian Gulf. Cambridge: Cambridge University Press.
Barnett, M., & Levy, J. S. (1991). Domestic Sources of Alliances and Alignments: The Case of Egypt, 1962–73. International Organization, 45(3), 369–395.
کلیدواژه‌ها
